مراحل تولید ' آجر ' کاربرد، انواع، نحوه تولید و پیشینه!
مراحل تولید آجر
آجرچیست یکی از پر تکرارترین سوال هایی است که افراد در خصوص آجرومراحل تولید آن به دنبال آن هستند. خاک آجر با توجه به نوع آنها متفاوت است و رایج ترین نوع آن خاک رس می باشد. اما برای مراحل تولید آجر با کیفیت و مرغوب، آهک موجود در خاک رس نباید زیاد باشد.
به طور کلی در ترکیبات آنها از مواد زیر استفاده می شود که با توجه به نوع آجر متفاوت است:
- خاک رس
- فلدسپات
- سولفات
- سنگ آهک
- ماسه
- املاح آهن
- سیلیس
- آلومین
برای تولید آجر نسوز از خاک نسوز استفاده می کنند و وجود این خاک باعث شده است تا نسوز از مقاوم ترین انواع آجرها در برابر حرارت و آتش باشد. در میان انواع آنها، آجر نما نسوز به دلیل خاک آن مقاومت بیشتری در برابر حرارت و آتش و تغییرات دمایی هوا دارد.
در حالت کلی در مراحل تولید این محصول ابتدا مواد خام آن از گودال‌ها و معادن استخراج کرده و سپس آنها را آسیاب می‌کنند تا به شکل خاک دربیایند. این مواد بعد از آسیاب شدن غربال می‌شوند تا یکدست شده و قوام آنها بهتر شود. در نهایت مواد اولیه با آب ترکیب و ماده‌ای خمیری به دست می‌آید که با آن ساخته می‌شود.مراحل تولید بایدبادقت انجام گردد
برای ساخت آنها می‌توان از سه فرایند گل نرم، گل سفت و پرس خشک استفاده کرد. در فرایند گل نرم که قدیمی‌ترین روش نیز هست، خاک رس نسبتا مرطوب داخل قالب‌های مستطیلی فشار داده می‌شوند. برای جلوگیری از چسبیدن خاک رس به قالب، قالب را پیش از قالب‌گیری درون آب فرو می‌برند. که در این حالت به آنها آجرهای آب خورده نیز می‌گویند.
در فرایند گل سفت می‌توان آجر را در زمان کم با مقدار بالا و هزینه پایین تولید کرد. در این فراید خاک رس ابتدا از خلا عبور می‌کند تا تمام حفره‌های آن گرفته شود و بعد به شکل یک قالب مستطیلی بزرگ از درون قالب اکسترود می‌شود. سپس محصول اکسترود شده توسط سیم در اندازه‌های مشخص برش میخورد. محصول حاصل از فرایند گل سفت بسیار یکدست و یک شکل هستند.
در نهایت محصول پرس خشک برای گل‌هایی به کار می‌رود که در حین خشک شدن زیاد منقبض می‌شوند. در فرایند پرس خشک گل رس با مقدار کمی آب ترکیب می‌شود و بعد توسط ماشین‌آلات با فشار زیادی داخل قالب فشرده می‌شود. محصولات به‌دست آمده از هر کدام از این سه فرایند ظرف یکی دو روز در کوره‌های آجرپزی با دمای پایین خشک می‌شوند.
پیشینه و تاریخ آجر چیست؟
مراحل تولید ، تهیه و استفاده از آجراز آسیای غربی رواج پیدا کرد، سپس به مصر، هندوستان و نقاط دیگر جهان منتقل شد. در ایران هم باستان شناسان باقی مانده کوره‌های پخت که قدمت آنها به بیش از ۶۰۰۰ سال پیش میرسد را در اطراف شوش و تپه‌های سیلک کاشان مشاهده کرده اند.
استفاده از این تولیددر ایران در دوره‌های ساسانیان، سلجوقیان و صفویان رونق یافت و در دوران قاجاریان،
از جمله آثار باستانی بسیار معروف در ایران که آجر نقش بنای اصلی آنها می باشد می توان آثاری مثل طاق کسری، مسجدهای جامع اصفهان، منارجنبان، عمارت عالی قاپو، سی و سه پل، پل خواجو، ارگ بم، قلعه شوش و… را نام بردومراحل تولید متفاوت بود.
در شهرهای مختلف ایران، به شکل‌هایی گوناگون و معماری بی‌نظیر در مکان‌هایی مثل مساجد، مقبره‌ها، آتشکده‌ها، کاروان سراها، حمام‌های عمومی، بناهای شاهی، بازارچه‌ها، حجره‌ها، آب انبارها و… به کار گرفته شده است. با گذر زمان و افزایش ساخت و ساز ساختمان‌های چند طبقه و مستحکم، کاربردش در اسکلت ساختمان‌ها به مرور زمان کم‌تر شد و مصالحی چون آهن، بتن، تیرچه بلوک و… روی کار آمدند. امروزه از آن عمدتا در تیغه کشی دیوارها و نمای بیرونی ساختمان و بخشی از نمای داخلی آن استفاده می‌شود
جایگاه آن به اوج خودش رسید.
نحوه پخت چگونه است؟
از ترکیب خاک رس با آب، گلی به نام خشت ساخته شده و از پخته شدن خشت و تغییرات آن بر اثر گرما، ساختار درونی آن تشکیل می‌شود. به طور کلی در تولید ش از دوروش سنتی وماشینی که مراحل خشک کردن و قالب گیری در این دو روش متفاوت می باشند
۶ مرحله اصلی تولید چیست؟
- استخراج مواد خام: خاک رس توسط لودرها جمع آوری و با کامیون به سمت کارخانه حمل می شود، سپس خاک سطحی را کنار زده و ریشه گیاهان را از خاک جدا می کنند تا باعث پوکی آن نشوند.
- آماده کردن مواد خام: در اینجا تکه ها بزرگ سنگ را جدا کرده و به سنگ شکن میفرستند و بعد خاک را به صورت گرد در می آورند. در ادامه با توجه به رنگ آن میزان اکسید آهن را کم و اضافه می کنند تا هنگام پخت به رنگ دلخواه در آید.
- ساخت گل برای تولید: به گرد خاک ایجاد شده آب اضافه می کنند تا حالت چسبندگی و قابلیت شکل دهی پیدا کند. هرچه دانه های خاک پیوسته تر، میزان آب بهینه و شکل دهی با فشار بیشتری همراه باشد، مقاومت بالایی خواهد داشت.
- قالب گیری یا خشت زنی: قالب گیری به دو روش سنتی و ماشینی انجام می شود. در روش سنتی که تمام مراحل تولید با دست انجام می شوند گل را در قالب چوبی که کفه ندارد می ریزند و با دست صاف می کنند. سپس قالب خشت را بر می دارند و در هوای آزاد قرار می دهند تا خشک شود که پروسه ای زمانبر و پر هزینه می باشد. اما در روش ماشینی قالب خشت را در کوره و یا خشک کن قرار می دهند.
- خشک کردن خشت: از آنجایی که آب موجود در خشت ها زیاد است ابتدا آن را در دمای پایین تر از پخت خشک می کنند، جهت جلوگیری از ترک خوردن و انقباض سریع خشت ها باید به آرامی در کوره خشک شوند. در روش سنتی خشت ها را کنار یکدیگر می چینند تا در آفتاب خشک شود که بین ۳ الی ۱۵ روز طول می کشد اما در کوره بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت این کار زمان می برد.
- پختن خشت ها: پس از خشک شدن توسط ارابه ها وارد کوره های بزرگ شده که در دمای تقریبا ۹۰۰ درجه سانتی گراد بین ۴۰ تا ۱۵۰ ساعت با توجه به کوره و خاک پخته می شوند و از در دیگر کوره ها خروج پیدا می کنند. در این مرحله می توان در زمانی معین با اضافه کردن سوخت به آنهارنگ های متفاوتی برای آنها ایجاد کرد.
آجر نسوز چیست؟
آجر نسوز یکی از مدرن ترین و محبوب ترین انواع تولید شده در بین مهندسین و معماران محسوب می شود. این محصول که از خاک نسوز تولید شده در برابر حرارت و آتش بسیار مقاوم می باشد، به همین دلیل در ساخت باربیکیو، شومینه، تنور و کوره از آجر نسوز بسیار استفاده می شود.
این محصول در بین انواع تولیدات از تنوع رنگی و طرح های مختلف بسیاری برخوردار است. طیف رنگی آن با توجه به میزان حرارت کوره تعیین می شود. محبوب ترین این رنگ ها، طیف رنگی قرمز روشن تا قرمز تیره ( انگلیسی) و شاموتی نسوز (کرم، طلایی، خردلی و پرتقالی) است.
لفتون چیست؟
لفتون که به 10 سوراح نیز معروف است از خاک رس، شیل یا نسوز تولید می شود، اما برای مقرون به صرفه تر شدن این محصول درمراحل تولید از خاک رس برای تولید آن استفاده می کنند.
لفتون علاوه بر این که در دیوار چینی، تیغه کشی و سوله سازی کاربرد دارد در نمای خارجی ساختمان ها نیز استفاده شده و با توجه به جهت قرار گرفتن دارای چندین نوع می باشد.
شیل چیست؟
تولید آجر شیل از نوعی کانی خاص بوده که باعث افزایش طول عمر و ثابت ماندن رنگ این آجرها شده است. همچنین سطح کاملاً نفوذناپذیری را به آجر بخشیده که از نفوذ دوده و سیاه شدن آن جلوگیری می‌کند.
آجر نما شیل جذب آب بسیار پایینی دارد بنابراین می تواند بهترین گزینه برای نمای خارجی، کف و نمای داخلی رستوران ها و مغازه ها و… باشد.
